Osoby niepełnosprawne mogą ubiegać się o różnego rodzaju świadczenia i dodatki.
1. Świadczenie wspierające.
To nowe świadczenie, które zostało wprowadzone na początku 2024 roku. Ta forma wsparcia jest kierowana bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej.
Celem świadczenia wpierającego jest udzielenie osobom niepełnosprawnym mającym potrzebę wsparcia pomocy służącej częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób.
Świadczenie wspierające przysługuje osobie w wieku od ukończenia 18. roku życia posiadającej decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 100 punktów, wydaną przez wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności.
Decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia będzie mogła otrzymać osoba z niepełnosprawnościami, która legitymuje się odpowiednim orzeczeniem (np. orzeczeniem o przyznanym jej stopniu niepełnosprawności, orzeczeniem o całkowitej/częściowej niezdolności do pracy, orzeczeniem do samodzielnej egzystencji, orzeczeniem o inwalidztwie lub stałej/długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym). Nie będzie miał znaczenia moment powstania niepełnosprawności ani rodzaj posiadanego przez te osoby stopnia niepełnosprawności czy grupy inwalidzkiej.
Wnioski o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia można składać do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Natomiast wniosek o przyznanie świadczenia wspierającego do ZUS będzie można złożyć po uzyskaniu decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia.
Jednak to, kiedy będzie można złożyć wniosek o świadczenie wspierające do ZUS, będzie zależało od przyznanej osobie z niepełnosprawnościami liczby punktów w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia oraz od tego, czy w związku ze sprawowaniem opieki nad osobą z niepełnosprawnościami jej opiekun pobiera świadczenia opiekuńcze.
Świadczenie wspierające dostępne będzie :
od 1 stycznia 2024 r. – dla osób z niepełnosprawnościami z najwyższymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. 87-100 pkt
od 1 stycznia 2025 r. - dla osób z niepełnosprawnościami z kolejnymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. 78-86 pkt
od 1 stycznia 2026 r. - dla osób z niepełnosprawnościami z pozostałymi poziomami potrzeby wsparcia, tj. 70-77 pkt
Osoby z niepełnosprawnościami, które uzyskają w decyzji co najmniej 70 pkt poziomu potrzeby wsparcia, będą mogły uzyskać świadczenie wspierające już od 1 stycznia 2024 r., jeżeli co najmniej w dniu 1 stycznia 2024 r. lub później opiekunom tych osób będzie przysługiwało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna, w związku ze sprawowaniem opieki.
Świadczenie wspierajcie nie będzie przysługiwało, m.in. gdy osoba uprawniona została umieszczona w domu pomocy społecznej.
Wysokość świadczenia wspierającego zależy od poziomu potrzeby wsparcia osoby niepełnosprawnościami wskazanego w decyzji wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności i będzie powiązana z wysokością renty socjalnej.
Jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, potrzebę tę określono na poziomie:
95- 100 pkt – świadczenie przysługuje w wysokości 220 % renty socjalnej
90- 94 pkt – świadczenie przysługuje w wysokości 180 % renty socjalnej
85- 89 pkt – świadczenie przysługuje w wysokości 120 % renty socjalnej
80- 84 pkt – świadczenie przysługuje w wysokości 80 % renty socjalnej
75- 79 pkt – świadczenie przysługuje w wysokości 60 % renty socjalnej
70- 74 pkt – świadczenie przysługuje w wysokości 40 % renty socjalnej.
Przysługująca osobie z niepełnosprawnościami kwota świadczenia wspierającego nie podlega opodatkowaniu.
Przyznanie świadczenia wspierającego jest niezależne od kryterium dochodowego, tzn., że przysługuje bez względu na osiągany przez osobę z niepełnosprawnościami oraz członków jej rodziny dochód.
Świadczenie wspierające można pobierać wraz z rentą socjalną, jak i każdym innym świadczeniem rentowym bądź emerytalnym, przysługującym osobie z niepełnosprawnościami.
Świadczenie wspierające zmieniło też zasady przyznawania i kręgu osób uprawnionych do innych świadczeń, głównie specjalnego zasiłku opiekuńczego i świadczenia pielęgnacyjnego.
2. Od 1 stycznia 2024 r. specjalny zasiłek opiekuńczy nie jest już przyznawany, ale przysługuje jeszcze osobom korzystającym z ochrony praw nabytych.
3. Świadczenie pielęgnacyjne.
Ustawa o świadczeniu wspierającym w dość istotny sposób zmieniła zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Przede wszystkim nowe przepisy umożliwiły łączenie pracy zawodowej z pobieraniem świadczenia i zmieniły krąg osób uprawnionych.
Od 1 stycznia 2024 r. świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:
a) matce albo ojcu,
b) innym osobom, na których zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
c) opiekunowi faktycznemu dziecka,
d) rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.
- jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje m.in. w sytuacji, gdy osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna. Podobnie jest w sytuacji, gdy osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.
Ustawa o świadczeniu wspierającym określa warunki na jakich można w dalszym ciągu pobierać świadczenia pielęgnacyjne, które zostały przyznane na zasadach „starych”.
Od 1 stycznia 2024 r. wysokość świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 2988 zł miesięcznie.
Kwota świadczenia pielęgnacyjnego podlega corocznej waloryzacji od dnia 1 stycznia.
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego na 2025 rok zostanie ogłoszona w „Monitorze Polskim” w terminie do 15 listopada 2024 roku.
Informacje na temat świadczenia pielęgnacyjnego znajdują się w zakładce - Świadczenia rodzinne.
4. Zasiłek pielęgnacyjny.
Zasiłek pielęgnacyjny jest przyznawany w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje niepełnosprawnemu dziecku; osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; osobie, która ukończyła 75 lat. Osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zasiłek pielęgnacyjny przysługuje, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia.
Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.
Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje, jeżeli członkom rodziny przysługują za granicą świadczenia na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją tych osób, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.
Zasiłek pielęgnacyjny wynosi 215,84 zł.
Informacje na temat zasiłku pielęgnacyjnego znajdują się w zakładce - Świadczenia rodzinne.
5. Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego.
To jeden z dodatków, który przysługuje do zasiłku rodzinnego. Osoby uprawione do takiego zasiłku mogą dodatkowo otrzymać dodatek na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka w wieku:
- do ukończenia 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności;
- powyżej 16. roku życia do ukończenia 24. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dodatek obecnie przysługuje miesięcznie w wysokości:
- 90,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia;
- 110,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 24. roku życia.
Dodatek do zasiłku rodzinnego na dziecko nie przysługuje, jeżeli nie przysługuje zasiłek rodzinny na dziecko, choćby spełnione zostały pozostałe warunki wymagane do przyznania dodatków.
Informacje na temat dodatku do zasiłku rodzinnego znajdują się w zakładce - Świadczenia rodzinne.
6. Jednorazowe świadczenie "Za życiem".
To świadczenie przysługuje z tytułu urodzenia się żywego dziecka z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu. O jednorazowe świadczenie w wysokości 4000 zł może ubiegać się matka lub ojciec dziecka, opiekun prawny dziecka albo opiekun faktyczny dziecka, na podstawie ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”.
Informacje na temat świadczenia „Za życiem” znajdują się w zakładce – Ustawa Za Życiem.
7. Renta inwalidzka.
Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jest ona wypłacana osobom, które są niezdolne do pracy, nie mają ustalonego prawa do emerytury oraz posiadają wymagany do wieku staż pracy. Ważne, aby niezdolność do pracy powstała w czasie okresów składkowych lub nieskładkowych albo w ciągu 18 miesięcy od zakończenia takiego okresu.
Rentę inwalidzką przyznaje się na stałe lub na określony czas (renta okresowa).
8. Renta socjalna.
To świadczenie, o które można wnioskować w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Renta socjalna jest przeznaczona dla osób pełnoletnich niezdolnych do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18 lat,
- przed ukończeniem 25 lat - w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej;
- w okresie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
9. Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.
Tzw. 500 plus dla osób niepełnosprawnych przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o:
- całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo
- niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
- całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.
W przypadku tego świadczenia obowiązuje próg dochodowy. Suma (brutto) otrzymywanych świadczeń finansowanych ze środków publicznych nie może przekroczyć określonej kwoty. Od 1 marca kryterium wynosi 2419,33 zł. Maksymalna wysokość świadczenia to 500 zł.
